25 Temmuz 2011 Pazartesi

Sanatta Devrim Var mıdır?

Igor Stravinsky
Devrimci etiketini taşıma erdemine sahip olmak için gereken tek şey bir alışkanlığı kırmaksa, söylenecek bir şeyi olan ve bunu söylemek için yerleşik uzlaşmaların sınırları dışına taşan her müzisyen devrimci olarak tanınacaktır. Özgünlüğü belirtmek için daha uygun onca başka sözcük varken, en alışılmış kullanımıyla bir kargaşa ve şiddet durumunu anlatan bu horultulu terimi güzel sanatla sözcüğüne yüklemeye ne gerek var?

Aslında, sanat tarihinde devrimci diye nitelenebilecek tek bir olgu bile bulmak güçtür. Sanat özü gereği yapıcıdır. Devrim dengenin sekteye uğramasını ima eder. Devrimden söz etmek, geçici bir kaostan söz etmek demektir. Oysa sanat kaosun tersidir. Yaşayan eserlerini, bizzat kendi varoluşunu da tehdit altına sokmadan, kendini kaosa teslim etmez.

Müziğin Poetikası, Igor Stravinsky (Sayfa: 17)

Kitaptan bir alıntı yaparak Müzikte Post-Modernizm'e gönderme yapılabilir mi? Post-Rock olgusu gerçekten var mı? Bunu tartışmak gerekir. Devrim gerçekten çok radikal bir ifade olabilir. Stravinsky yazının devamında bunun eleştirenler tarafından iyimserlik ile abartılabileceğine işaret ediyor.

Stravinsky eserleriyle kuşkusuz bir fark yarattığı, müziğe yeni bir şeyler kattığı gerçek. Buna rağmen kendisine devrimci olarak sıfatlar takılmasına kitabındaki gibi son derece karşı olduğu gözlemleniyor. Yine kitaptaki bazı satırlarında müziğin sürekli kendini yenilediğinden bahsediyor. Bu tanımı ünlü grupların parçalarını coverlarını çalmayı bir öğreti kabul edeni, cover çalmadan iyi beste yapılamayacağına değinen biriyle tartışırken kullanmıştım. Kendi içinde değişmeyen yapısını kabul eden mental bir düşünce, yani yerinde sayan bir müzik bir gün eriyip gitmeye ve kendimi tekrar etmeye mahkumdur. Stravinsky ile düşüncelerimin bir yerde kesişmesine çok sevindim. Müziğin Hildegard von Bingen'den, JS Bach'a, Beethoven'dan Stravinsky'e ve devam eden süreçte kendi içinde sürekli değişime uğradığını; ve dünyanın sonuna kadarda bu değişimin sürekli değişeceğini kabul etmek gerekir. Biz müzikle uğraşan ve müzik üzerine düşünen insanların bu olguyu kabul etmemiz gerektiğini düşünüyorum. 

Bu konuyla ilgili Beatrice Ramaut Chevassus, Müzikte Postmodernlik, kitabında olayı tanımlarken şöyle bir ifade kullanıyor. Bu tüm konuyu özetleyen bir ifade. "Asıl olan inkar etmeden, üzerine yeni bir şeyler katabilme" Kitap şu elimde olmadığı için biraz doğru cümleyi kurmamış olabilirim; ama özetle yazan buydu. 

Stravinsky'nin haklı olduğuna inanıyorum. Yaratıcı ve aşırı yetenekli müzisyenlere devrimci diye bakmak yerine onların açtığı yeni yolları keyifle izlemek; ve müzikal olarak daha keyifli yorumlarda bulunmak sağlıklı olacaktır. Müzik üzerine düşünenler ve icraacılar için ise kendi içindeki duygu ve düşünceleri, müzikal olarak dışavurmaları çok daha iyi müziklerin ortaya çıkmasına neden olacaktır.

4 yorum:

  1. Peki john cage'de mi sanat icerisinde devrimci bir nitelige sahip degil? 04:33?, post modernizmle beraber sanatta devrimcilik tumcesi kanimca sanatta deneysellige donustu.. gunumuzun deneyselligi gecmisin militanligiydi, devrimci sifatiydi..iste bu noktada post rock ya da farkli sifatlarda turler cikti? sorulmasi gereken soru post rock ya da herhangi bir muzik dali deneysel midir?(cepten yazdigim icin bu kadar yazabildim, yarin daha detayli yazarim:-) )

    YanıtlaSil
  2. Tamam işte Stavinsky diyor ki "devrimci" demeyin. Bunun yerine kullanabileceğiniz bir çok sıfat var. Devrim üstü kapalı bir eğri gibi diyor. Bir yerden sonra tekrar başa dönüşü ifade eder diye de ekliyor.

    Deneysellik, Post Modernizm gibi terimler daha uygun sıfatlardır. Sanatçının kendi iç dünyasıyla olan hesaplaşmaları ve sanatıyla bunu ifade edebilmesindeki yenilikler buna ışık tutuyor. Her kişinin aykırı tavrını, devrim gibi nitelemek yanlış.

    Yani tüm mesele müzikte devrim! tanımlamasıyla alakalı. Şu cümle olayı özetliyor az çok.

    "Devrimden söz etmek, geçici bir kaostan söz etmek demektir. Oysa sanat kaosun tersidir."

    YanıtlaSil
  3. Ulan ne sallamışım dün ya da demek istediklerimi ifade edememişim ya da yazının ana fikrini kavrayamamışım. O yüzden sileceğim:)

    Devrim’in sözlük anlamı nedir? Var olan düşünce yapısını değiştirmek ya da etkilemek. Sanat zaten kendi içerisinde ilerleyen, kendini geliştiren bir yapıyı barındırmaz mı?

    Stavinsky üstadın dediği gibi sanat bir “denge içerisinde” devinen bir yapıya sahip değildir, çoğu zaman değişkendir, ilerleyendir. Sanat zaten kendi içerisinde devrimci bir yapıya sahiptir, dolayısıyla devrimci sıfatını eklemesek bile, yapısal anlamda sanat olgusu içerisinde devrim unsuru mevcutluğundan bahsetmemiz gerek diye düşünüyorum. Stavinsky sanki bu durumu atlamış gibi..

    Örnek ; John Cage'in “04:33” adlı eseri, yeterince devrimci bir 'durumdur'. Sesin hegomanyasına, izleyicinin beklentilerine ve çok sayıda sosyolojik olguya karşın devrimci bir duruştur. Hatta öyle bir duruştur ki birçok farklı sanat disiplini derinden etkilemiştir. Peki bu eser için neden devrimci demeyelim? Eğer devrimci olarak sıfatlandırmazsak, bu eser için deneysel dememiz de kısır kalacak, yetmeyecektir.

    Bir de kafama takılan bir diğer soru da şuydu; Stavinsky sanat kaos ortamında yapılmaz diyor ama sanat neden bir denge içinde yaratılmalıdır sorusuna net bir cevap vermiyor. oysa günümüz dünyasında sanat bizzat kaostan beslendiği için bu soruya bir cevap aradım paragrafta. Dolayısıyla Stavinsky’nin denge yorumu, kendi zamanına göre değerlendirildiği kesinlikle doğru ancak günümüzde değerlendirdiğimizde epeyce eksik içerikte olduğunu düşünüyorum.

    FC Saint Pauli& Uskumruspor derneği

    YanıtlaSil
  4. Sanırım Stravinsky'i haksız çıkartan "Devrim" kelimesinin anlamının tarihler arasında kısmen dahi olsa dejenere olmasıyla da alakalı olabilir. Sadece deneysel diyerek kısırlaştırma da bizim her delay gitar melodisine "işte abi deneysel bir şey yaptım" diyenlerle alakalıdır. Ben aslında yazıyı biraz buna bağlı, tepki anlamında yazmıştım.

    Stravinsky farklı teknikler üzerinde çalışan ve onu geliştirip, yeni kanallar açan bir besteci. Romantik döneme tepki olarak girdiği bu ekspresyonist tavrıyla tanınıyor. Bu tepki yine deneysel müzik icraacıları tarafından yine yapılıyor.

    Özetle ister devrim diyelim, ister deneysel önemli olan müziğin neden var olduğunu anlayabilmek ve anlatabilmekte.

    Dipnot 1: Bir devrimci varsa o Bach'tır. Bache gibi iğrenç bir espiri yaparım ama sanatsal post'a ihanet olur.
    Dipnot 2: Alemde teksin değişilmezsin Uskumru sen bizim herşeyimizsin.

    YanıtlaSil